ابن‌شرقی ابوحامد احمد بن محمدحسین نیشابوریاِبْنِ شَرْقى، ابوحامد نیشابوری، احمد بن محمد حسین (۲۴۰- ۳۲۵ق/۸۵۴ ۹۳۷م)، محدث شافعی مذهب بوده است. ۱ - اساتیداز آنجا که وی ساکن محله‌ای در شرق بود، او را ابن شرقى خوانده‌اند. [۱]
سمعانى، عبدالکریم، الانساب، ج ۸، ص۸۳، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷م.
[۲]
یاقوت، بلدان، ج۳، ص۲۷۹.
وی در شهرهای مختلف در محضر دانشمندان بسیاری به فراگرفتن حدیث پرداخت و پس از چندی در این علم یگانه عصر خود شد. [۳]
سمعانى، عبدالکریم، الانساب، ج ۸، ص۸۵، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷م.
[۴]
ابن جوزی، عبدالرحمان، المنتظم، ج ۶، ص۲۸۹، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۷ق/۱۹۳۸م.
در نیشابور از محمد بن یحیى ذُهلى، عبدالرحمان بن بشربن حکم، احمد بن ازهر، احمد بن یوسف سلمى، احمد بن حفض بن عبدالله و جز آنان حدیث شنید. [۵]
خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ۴ج، ص۴۲۶، قاهره، ۱۳۴۹ق.
[۶]
ذهبى، محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۳۷، به کوشش شعیب ارنؤوط و ابراهیم ذیبق، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م.
[۷]
ذهبى، محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۳۸، به کوشش شعیب ارنؤوط و ابراهیم ذیبق، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م.
چنانکه از قراین برمى‌آید، بیشتر دانش خود را از مسلم بن حجاج نیشابوری فراگرفته است و از این رو اغلب منابع از وی به عنوان «شاگرد مسلم» یاد کرده‌اند. [۸]
سمعانى، عبدالکریم، الانساب، ج ۸، ص۸۵، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷م.
[۹]
یاقوت، بلدان، ج۳، ص۲۷۹.
[۱۰]
ابن اثیر، اللباب، ج ۲، ص۱۷، قاهره، ۱۳۵۶ق.
ابن شرقى ابتدا به ری مسافرت کرد و از ابوحاتم رازی حدیث شنید. به همین ترتیب در بغداد از محمد بن اسحاق صاغانى، عباس بن محمد دوری، عبدالله بن محمّد بن شاکر و احمد بن ابى خیثمه، در کوفه از ابوحازم احمد بن ابى غرزه و معاصران وی، و در مکه از عبدالله بن ابى مَسّره، استماع حدیث نمود. [۱۱]
سمعانى، عبدالکریم، الانساب، ج ۸، ص۸۵، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷م.
[۱۲]
ذهبى، محمد، تذکرة الحفاظ، ج ۳، ص۸۲۱، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
۲ - شاگردانابن شرقى بسیار به حج مى‌رفت و در راه مکه به املای حدیث مى‌پرداخت و همراهان مى‌نوشتند. افراد متعددی از او روایت کرده‌اند: از جمله ابوالعباس ابن عقده، ابواحمد عَسّال، ابواحمد ابن عدی، ابوعلى نیشابوری، زاهد بن احمد سرخسى، حسن بن احمد مَخلَدی، محمد بن عبدالله جوزقى، ابوالحسن علوی، ابواحمد حاکم و ابوالحسین حجاجى. [۱۳]
ابن جوزی، عبدالرحمان، المنتظم، ج ۶، ص۲۸۹، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۷ق/۱۹۳۸م.
[۱۴]
سمعانى، عبدالکریم، الانساب، ج ۸، ص۸۵، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷م.
[۱۵]
ذهبى، محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۳۸، به کوشش شعیب ارنؤوط و ابراهیم ذیبق، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م.
۳ - جایگاه علمیاو در شناختن حدیث‌های صحیح از ساختگى تبحر خاصى داشت، تا آنجا که ابن خزیمه (د ۳۱۱ق/۹۲۳م) وی را ملاک و معیار تشخیص حدیث صحیح از دروغین دانسته است. [۱۶]
خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ۴ج، ص۴۲۷، قاهره، ۱۳۴۹ق.
دارقطنى وثاقت و امانت او را در نقل حدیث ستوده و کلام ابن عقده را که در تضعیف ابن شرقى بیان شده، مردود دانسته است. [۱۷]
ذهبى، محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۳۹، به کوشش شعیب ارنؤوط و ابراهیم ذیبق، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م.
[۱۸]
ذهبى، محمد، تذکرة الحفاظ، ج ۳، ص۸۲۲، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
[۱۹]
ذهبى، محمد، میزان الاعتدال، ج ۱، ص۱۵۶، به کوشش على محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۳م.
[۲۰]
خطیب بغدادی خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ۴ج، ص۴۲۶، قاهره، ۱۳۴۹ق.
[۲۱]
خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ۴ج، ص۴۲۷، قاهره، ۱۳۴۹ق.
نیز وی را توثیق کرده، و ابن عدی گفته که کسى را در حفظ حدیث و بیان آن همانند او نیافته است. [۲۲]
ذهبى، محمد، تذکرة الحفاظ، ج ۳، ص۸۲۲، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
۴ - آثارتنها اثر وی احادیث من المسند الصحیح است که فقط ۴ برگ آن به صورت دست نوشته‌ای در ظاهریه موجود است. [۲۳]
ظاهریه، ص ۴۰۲، خطى (مجامیع).
[۲۴]
ظاهریه، ص۴۰۳، خطى (مجامیع).
۵ - فهرست منابع۱) ابن اثیر، اللباب، قاهره، ۱۳۵۶ق. ۲) ابن جوزی، عبدالرحمان، المنتظم، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۷ق/۱۹۳۸م. ۳) خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق. ۴) ذهبى، محمد، تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق. ۵) ذهبى، محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و ابراهیم ذیبق، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م. ۶) ذهبى، محمد، میزان الاعتدال، به کوشش على محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۳م. ۷) سمعانى، عبدالکریم، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷م. ۸) ظاهریه، خطى (مجامیع). ۹) یاقوت، بلدان. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن شرقی»، ج۴، ص۱۳۸۰. رده‌های این صفحه : حدیث شناسی | محدثین اهل سنت
|